ORUÇ ÇEŞİTLERİ, ORUCU BOZAN ŞEYLER KAZA VE KEFARETİ GEEREKTİREN ŞEYLER
Rahman ve Rahim olan Allah'ın adıyla
İslam dinin beş temel şartından bir tanesi de oruçtur. Oruç tutma zamanı fecr-i sadık denilen şafağın doğuşundan akşam namazı vaktinin giriş zamanı olan güneş batışına kadarki gündüz süresidir.
Her çeşit oruç için bu süre geçerlidir. Ancak her Müslüman için farz kılınan oruç, Ramazan ayı boyunca belirtilen süre içinde tutulan oruçtur. Buna göre, farz, vacip, sünnet ve nafile olan her orucun süresi; imsak ile iftar zamanları arasıdır.
Orucun çeşitleri;
1-) Farz oruçlar: Ramazan orucunun edası ve kazası, keffaret oruçları farz olan oruçlardır.
2-) Vacip olan oruçlar: Hanefi mezhebine göre, bilerek bozulan nafile orucu kaza etmek vaciptir. Şafii mezhebine göre, zorunlu bir sebeb olmadan nafile bir orucu bozmak mekruhtur, fakat böyle bir orucu kaza etmek gerekmez. Her iki mezhebe göre, Adanmış oruçları tutmakta vaciptir.
3-) Sünnet ve nafile olan oruçlar: Aşure gününde, bir önceki veya bir sonraki günle beraber oruç tutmak, haftanın pazartesi ve perşembe günleri, Arefe günü ve şevval ayında altı gün oruç tutmak sünnettir. Ramazan ayı dışında gün aşırı bütün yılı oruçlu geçirmek menduptur. Buna "Hz. Davud (Aleyhisselam)'un orucu" denir.
4-) Mekruh olan oruçlar: Sadece aşure günü oruç tutmak, "Nevruz" adı verilen günde bilerek oruç tutmak, haftanın yalnız Cuma günlerinde oruç tutmak, mekruhtur.
5-) Tahrimen mekruh ya da haram olan oruçlar: Hanefi mezhebine göre, Ramazan bayramının birinci gününde, kurban bayramının dört gününde ve şekk gününde oruç tutmak tahrimen mekruhtur.
Şafii mezhebine göre, Oruç tutmanın haram olduğu günler şunlardır;
1-) Ramazan ve Kurban bayramlarının günlerinde oruç tutmak haramdır.
2-) Teşrik günlerinde oruç tutmak haramdır.
3-) Şekk günlerinde oruç tutmak haramdır.
4-) Şaban ayının ikinci yarısında oruç tutmak bir rivayete göre mekruh bir rivayete göre haramdır.
Ancak oruçlu kişi özellikle değil de adeti gereği bu günlerde oruç tutarsa, yani bu günler onun adetine tevafuk ederse, şekk gününde de, şaban ayının ikinci yarısında da oruç tutmak haram olmaz.
Oruçlarda niyetin vakti:
Hanefi mezhebine göre, Ramazan orucu, Tayin edilmiş adak ve mutlak nafile oruçlar için niyetin vakti; güneşin batışından başlayarak, gündüzün yarısından biraz öncesine kadar devam eder. Güneş batmadan ve tam istiva zamanında veya ondan sonra akşama kadar hiçbir oruca niyet edilemez.
Ramazan orucunun kazası, bozulmuş bir nafile orucun kazası, keffaret oruçları ve mutlak adak oruçları için niyetin geceleyin yapılması şarttır.
Şafii mezhebine göre, Ramazanda farz oruç için yahud kaza ve adak gibi oruçlar için geceden niyetlenmek şarttır. Gece niyet getirilmediği takdirde gününe gün kaza etmek gerekir.
Nafile oruçlarda zeval vaktinden öncesine kadar niyet geciktirilebilir.
Orucu bozan şeyler:
Hanefi ve Şafii mezhebine göre şu hallerde oruç bozulur.
1-) Bilerek kusmak,
2-) Hayız ve nifas halinin ortaya çıkması,
3-) Delirmek ve bütün gün baygın olmak,
4-) İğne yaptırmak İmam-ı Azama göre orucu bozar. Ebu Yusuf, İmam Muhammed ve İmam-ı Şafii'ye göre orucu bozmaz.
5-) Hanefi mezhebine göre, balgamı yutmak orucu bozmaz. Şafii mezhebine göre, Balgam boğazda (Ha) harfinin çıktığı yeri aşıp ağıza kadar çıkmış ve ihtiyari olarak yutulursa oruç bozulur. Ancak gayr-i ihtiyari olarak yutulmuşsa oruç bozulmaz.
6-) Hanefi mezhebine göre, diş arasında kalan ve nohut tanesinden büyük olan bir yemek artığını yutmak orucu bozar. Fakat nohut tanesinden küçük olan bir yemek artığını yutmakla oruç bozulmaz.
Şafii mezhebine göre, kasıt olmaksızın kişinin dişleri arasında kalan yemek artıklarını yutmasıyla orucu bozulmaz. fakat bu yemek artıklarını dışarı atmak mümkün olduğu halde, dışarı çıkarmaz da yutarsa, yutulan şey nohut tanesinden küçükte olsa orucu bozar.
Bu gibi hallerde bozulan orucu kaza etmek gerekir.
Orucu bozup hem kaza hem de keffaret gerektiren şeyler:
Hanefi mezhebine göre şu durumlarda hem kaza hem de keffaret gerekir;
1-) Bilerek bir şey yiyip içmek,
2-) Bilerek cinsi münasebette bulunmak,
3-) Az miktarda tuz yemek,
Allah CC selamı Rahmeti bereketi üzerinize olsun. METİN ALKAN
EĞİTİMCİ YAZAR