PRATİK HAC VE UMRE SÜNNETE UYGUN
Rahman ve Rahim olan Allah'ın adıyla
İbadet maksadiyla hac mevsiminde Kâbe'yi ziyaret etmeğe Hac denir. Hac mevsiminin disinda Kâbe ziyaret edilirse Umre adi verilir. Hac ibadeti, islamın beş şartından biridir. Farz-i ayn dediğimiz kuvvetli farzlardan olup, kitap ve sünnet ile sabittir.
Kîtapdaki yeri Al-î Imran suresinin 97. ayetidir. Bu ayette mevlamız söyle buyurmaktadır: " Azık ve binek Halimin Han yoluna gücü yeten her kimsenin o Beyti hac etmesi, insanlar üzerinde Allah'in hakkidir, farzdır. Kim bu farzı tanımazsa her halde Allah'in ihtiyacı yok. O bütün alemlerden müstağnidir."
Sünnetdeki yerini de, Ibn-i Ömer'den rivayet edilen su hadisi şerifle bulmaktayız: " İslam dini beş temel üzerine bina edilmiştir. Kelime-i şehadet getirmek, Namaz kılmak, Oruç tutmak, Zekat vermek ve Hacca gitmektir."
Hac ibadeti insana dini, dünyevi birçok kültûrel faydalar sağlar. Dünyanın çesitli yönlerinden gelen dilleri, renkleri, milletleri ayrı olan insanların, ayni duygular etrafında tek yürek olduğunu gördükçe insanin, Allah'a ve dine olan bağlılığı artar. Bu sayede temiz bir îman'a, salih bir amele ve güzel ahlaka sahip olur.
Bu maksatla, üzerine hac farz olup da, yerine getirmekte vurdum duymazlık edenlere, sevgili peygamberimizin öğütleri yanında çok ağır benzetmeleri bulunmakta ve söyle buyurmaktadır :
- " Üzerine hac farz olup da onu yerine getirmeyenler, hristiyan veya yahudi ölümüyle ölürler." [Hz. Ali (r.a.)'den]
- " Muslümanların yapmakla mükellef olduğu isleri islemeyenler onlardan degildir. " [Tabarani (rîvayet)]
- " Hacca gitmekte acele ediniz, (borçlarınızdan biran önce kurtulmaya çalışınız), çünkû takdir ansızın gelebilir." [îbni Abbas'dan (Ahmet rivayet)]
- " Ey insanlar. Allah hac ibadetini sizin üzerinize farz kılmıştır. Hac yapmakta acele ediniz." [Müslim rivayet eder]
- Bir gün Hz. Aişe validemiz: ,.Ey Allah ‘in Rasulü, kadınlar üzerine cihad var midir? " diye sordu. Rasulullah'da: " Kadınlar üzerine harpsız cihad vardır. O da Hac ve Umre ‘dir." buyurdu.
- " Bir Umre ‘den sonra, yapılan hatalara başka bir Umre kefarettir ve makbul bir Hac ibadeti ise sahibini Cennet'e götürür."
Hac ve Umre çeşitleri :
1) Hacc-i Ifrad: Umresiz yapılan Hac demektir. Şöyle niyet edilir: ,,Allahümme irini üridül hacca, feyessir hilli ve vetekabbelhü minni" Manasi: Allahım ben hac yapmak istiyorum, bunu bana kolaylaştırarak kabul et.
Bu hacda kurban yoktur. Diğer iki hac çeşidinde kurban kesmek vacibtir.
2) Hacc-i Temettu: Hac mevsiminde, ayri ayri ihramla, hem hac hem de umre yapmaktir. Söyle niyet edilir: ,,Allahümme irini üridül umrete lillahi, fezessirhüli ve tekabbelhü minni". Manasi: Allahım ben umre yapmak istiyorum, bunu bana kolaylastırarak kabul et. Umre ihramından çıktıktan sonra bir kaç gün ara ile tekrar hac ibadetine niyet edilir. Birinci bolümde olduğu gibi.
3) Hacci Kiran: Hac mevsiminde, tek ihram ile hem Hac, hem de Umre ibadetini yapmaya denir. Söyle niyet edilir: ,,Allahümme inni üridül hacce vel umre-te lillahi, feyessirhumali ve tekabbelhuma minni". Manasi: Allahim ben hac ve umreye niyet ettim, buna bunu kolaylaştırarak kabul et.
Bu hac çeşitlerinden birisine niyet eden hacı adaylarinin ilk öğreneceği dua Telbiye'dir. Sözleri söyledir:
,,Lebbeyk. Allahümme Lebbeyk, Lebbeyke lâ şerike leke lebbeyk, Innel hamde Vennimete leke Velmülke laşerike lek"
Manası: Mevlam. Davetine uyarak sana geldim. Senin esin ve ortağın yoktur. Mülk ve nimet senindir. Hamd sanadır. Şerikin yoktur. İhrama girdikten ve niyet yapildiktan sonra haci adayı bu telbiyeyi sık sık okuyacaktır. Haccin farzı üçtûr:
1) İhrama girmek
2) Ziyaret tavafi yapmak
3) Arafatta vakfeye durmak
1. Îhram: 150 x 120 ebadında iki beyaz havlu parçasıdır. Mekke'ye muayyen uzaklıktaki Mikat adi verilen mahallerden niyet ederek Telbiye ile ihrama girilir. Kadınlar kendi elbiseleriyle niyet ederek ihrama girmis olurlar. îhramı giydikten sonra, bazi helal olan şeyler haram olur. Mesela avlanmak, ot koparmak, böcek öldürmek, koku sürünmek, cinsi münasebette bulunmak gibi fiiller.
2. Tavaf: îhrama girmiş olan hacılar, Mekke'ye geldikleri zaman, doğru Kâbe'yi tavafa giderler. Sadece hacc-ı ifrada niyet eden hacılar Kudum Tavafı'na, Hacc-ı Temettü ve Hacc-ı Kırana niyet eden hacııarda Umre Tavafı'na niyet ederler. Tavaflarda Kâbe sol tarafa alınarak Hacerül-Esved'den başlanır. Yedi defa dönülür. Ilk üç dönüşte remel yapılır. (Kısa adimlarla canlı yürümektir. Sonunda sa'y olan tavaflarda remel ve iztiba (sağ omuzu açmak) yapılır. Her tavafta yapılmaz) Her dönüşe bir şavt denir. Her savtin duası vardir. Bilinmezse bildiğiniz bir duayı okuyarak tavaf edilir. Hacerül-Esved'in karşısına gelinince: "Bismillahi Allahu ekber" diyerek elle selamlanır veya dokunulur. Tavaf bittikten sonra İbrahim makamına yakin bir yerde iki rekât namaz kılınır. 1. rekâtta Kâfirun suresi. 2. rekâtta Îhlas suresi okunur. Zemzem içilir ve Umrenin sa'yına geçilir. Sa'y: (Vacibtir) Safa ve Merve arasında yedi kere yürümektir. Iki yeşil direk gelince canli bir şekilde yürürler buna Hervele denir. Hacc-i Temettu'ya niyet edenler tras olarak ihramdan çıkarlar. Arefeden bir gün önce tekrar ihrama girerler. Hacc-i Ifrat ve Hacc-ı Kıran'a niyet edenler Bayramin birinci günü taş attıktan sonra kurban kesilinceye kadar ihramda kalirlar. Taş-Bas-Traş'dan (Seytan taslama. Kurban kesme. Traş olma) sonra ihramdan çıkarlar. En sonunda Arafat - Müzdelife vukufü ve şeytan taslama bitince hemen ziyaret tavafını (Farz Tavafi) yapmak üzere Kâbe'ye gelinir ve Tavaf yapılır. Safa ve Merve arasında tekrar say yapılır. Kurbanlar kesildi haberi gelince tras olunarak ihramdan çıkılır. Bundan sonra normal elbiselerle Kâbe bol bol tavaf edilir. Mekke'den ayrılırken en son Veda Tavafi yapılarak Kâbe terk edilir.
3.Arafat: Mekke şehrine takriben 30 km uzaklıkta bulunan bir yerdedir. Burada arefe günû günesin doğusundan, batısına kadar bulunmak farzdır. Arafat'ta vakfeye durmayan kişi hac ibadetini yapmamış olur. Burada' bol bol dua, zikir ve ibadet yapılır. Duaların, isteklerin kabul edildiği kutsal bir yerdir. Ovanın ortasna yakin bir yerde «Cebelû-r rahme" denilen bir tepe vardr. Bu tepe civarında dua etmek sevaptır.
Günes battıktan sonra «Meşaril Harem» denilen mescidin yanına, yani Müzdelife'ye gelinir. Burada akşam ve yatsı namazları beraberce kılınır. Bu mahalde de bol bol ve zikir yapılır. Mina'da atılacak olan taslar buradan toplanır. Sabah namazından,isteyen Mina'daki çadırda kalır, isteyen de Mekke'deki evine gider. Mina'yi terk edenler, sünneti terk etmiş olurlar. Mina'da üç gün şeytan taşlanır. Bayramın birinci gününde, büyük şeytana yedi, ikinci gününde büyük, orta ve kûçûk seytana yirmibir, ûçüncü gününde yine her ûçüne yirmibir taş atılır. Tas atma bittikten sonra hacıların işleri bitmiş olur. Medine'yi ziyaret etmemiş olanlar Medine'ye, Hac'dan önce ziyaret etmiş olanlarda memleketlerine dönerler. Zamanları olanlar, Hz. Aise Mescidinden Umre için ihrama girerek bol bol Umre yaparlar.
Cezalar (Cinayetler):
Haccın ve Umrenin menasikinden (erkânindan) biri, ihlal, ihmal veya terk edilirse bunlara bir bedel gerekir ki buna Haccın ve Umre'nin cezaları manasında cinayetler denir.
Hacc ve Umrenin farzları terk edilirse ibadet bozulur, iadesi gerekir. Haccın vacibleri terk veya ihmal edilirse, yapılan hatanın cinsine göre ya ibadet kaza edilîr veya ceza verilir. Bu cezalar deve, koyun, keçi cinsinden bir hayvanin kurban edilmesi olduğu gibi, sadaka seklinde veya oruç tutmakla da ceza yerine getirilir.
Hacc ve Umre'nin vacibleri:
1. Sa'y yapmak (Safa ile Merve arasında);
2. Ihrama mikat mahali denilen yerlerden girmek;
3. Güneş batıncaya kadar Arafat'dan ayrılmamak;
4. Müzdelife'de vakfeye durmak;
5. Mina'da 3 gün şeytan taslamak;
6. Tras veya saç kısaltma;
7. Veda Tavafı (Tavafı Sader)
Hacıların dikkatine:
1. Medine ve Mekke'de namazlar mümkün olduğu kadar Harem'de ve cemaatla beraber kılmağa çalışmak;
2. Şehevi hislerden, fasıklık yapmaktan, kavga çıkarmaktan şiddetle sakınmak. (Bakara, 197)
3. İbadet ve Ziyaret yerlerinde, müslümanlara söz ve fiil ile eziyet verimemeğe ve kibar olmaya çalışmak (Halim, Selim) 4. İhramlı olan hacı adayları, ihramın bütün yasaklarına kusursuz uymalı. Ihram yasakları kısaca şöyledir:
a) Vücuttan kil koparmak, tırnak kesmek, saç, ot, çiçek koparmak v.s.. Kan çıkmasında bir beis yoktur.
b) İhrama girdikten sonra koku sûrmek, yiyeceğine ve içeceğine koku batırmak, kokulu sabunla yıkanmak. İhramdan önce sürülen koku kalmış ise zararrı yoktur.
c) Ehil olmayan kara ve deniz hayvanlarını avlamak;
d) Zina yapmak, şehvetle dokunmak ve öpmek v.s.
e) Eldiven ve ayakkabı giymek. Paltoyu giymeden omuza atmakta zarar yoktur.
f) Kadınlan yüzleri ve elleri ihramda açık olmalı. Elbiseleriyle birlikte ayakkabılarıyla dolaşırlar.
Medine'deki ziyaret yerleri:
1) Kuba mescidi
2) Cuma mescidi
3) İki kıbleli mescid
4) Yedi mescidler
5) Cennet-ül Baki (Kabristan)
6) Uhud Sehitleri
Mekke'deki ziyaret yerleri:
1) Peygamberimizin doğduğu ev
2) Mekke kabristani (Cennet-ül mualla)
3) Hira-Nur dağı
4) Sevr mağrası
5) Cin mescidi
6) Cebel-i Ebi Kubeys
Allah CC selamı bereketi Rahmeti üzerinize olsun.
METİN ALKAN
EĞİTİMCİ YAZAR